FActs!-staðreyndaleikurinn um frjósemi

Hvað er frjósemi?

• Það er getan til að eignast barn.

Hvað er ófrjósemi?

• Við tölum um ófrjósemi þegar reynt hefur verið að eignast barn í 12 mánuði án árangurs. Ófrjósemi getur einnig verið greind án þess að reynt sé að eignast barn ef um tiltekin heilsufarsvandamál er að ræða.

Konur: Konur fæðast með öll eggin sín. Gæði og magn eggja minnkar með aldrinum – þeim fækkar mikið eftir 35 ára aldur og enn meira eftir 40 ára aldur.

Karlar: Aldur hefur einnig áhrif á frjósemi karla. Gæði og hreyfanleiki sæðisfrumna fara að minnka eftir 40 ára aldur.

Hjá körlum getur áfengi lækkað testósteróngildi og dregið úr fjölda sæðisfrumna.
Hjá konum getur áfengi komið í veg fyrir getnað og tengist einnig fósturláti snemma á meðgöngu.

Hjá körlum valda reykingar og rafrettureykingar skemmdum á sæði og draga úr fjölda og hreyfanleika sæðisfrumna.
Hjá konum valda reykingar og rafrettureykingar skemmdum á eggjum og draga úr gæðum þeirra.

Kynsjúkdómar geta valdið skemmdum á æxlunarfærum. Kynsjúkdómar smitast með kynlífi, yfirleitt ef smokkur er ekki notaður. Ef þessir sjúkdómar eru greindir og meðhöndlaðir snemma er hægt að koma í veg fyrir varanlegan skaða á frjósemi. Seinkun á meðferð getur þó leitt til varanlegs skaða.

Hvernig veit ég hvort ég er með kynsjúkdóm? Ef þú ert ekki viss ættirðu að fara í kynsjúkdómapróf. Besta leiðin til að verja sig er að nota alltaf smokk.

Offita hjá karlmönnum getur leitt til lélegra sæðisgæða. Hjá konum getur offita leitt til þess að egglos (og þar af leiðandi tíðablæðingar) verði sjaldnar eða hætti alveg.

Of mikil hreyfing er ekki góð fyrir líkamann. Hjá konum getur þetta leitt til lengri og óreglulegra tíðahringja og jafnvel til stöðvunar á blæðingum. Ýmislegt bendir til þess að mikil líkamleg áreynsla geti verið slæm fyrir gæði sæðis hjá karlmönnum.

Fíkniefni geta bælt egglos hjá konum. Maríjúana dregur úr fjölda sáðfrumna og hefur skaðleg áhrif á hreyfanleika og gæði sáðfrumna hjá karlmönnum. Neysla kókaíns, jafnvel bara af og til, hefur varanleg skaðleg áhrif á magn og gæði sæðis. Ef læknirinn þinn hefur ávísað þér lyfi með svipaða verkun er gott að ræða við hann um áhrif lyfsins.

Vefaukandi sterar sem teknir eru til að auka vöðvamassa minnka framleiðslu testósteróns og geta valdið ófrjósemi hjá körlum. Þótt þessi áhrif gangi yfirleitt til baka getur skaðinn verið óafturkræfur í sumum tilvikum.

Ófrjósemi getur verið mjög stressandi fyrir parið, en það að slaka bara á eða taka vítamín leysir ekki úr vandanum. Rétta leiðin til að greina orsakir ófrjósemi og meðhöndla þetta ástand er að leita aðstoðar hjá frjósemislækni.

Parið ætti að leita læknisaðstoðar eftir að hafa reynt í eitt ár án árangurs. Ef konan er eldri en 35 ára er mælt með því að parið fari til frjósemissérfræðings strax eftir að hafa reynt í sex mánuði. Ef vitað er um einhverja sjúkdóma er betra að leita læknis jafnvel ennþá fyrr.
Hjón af sama kyni og einhleypar konur geta leitað læknisaðstoðar þegar þau vilja eignast börn.

Í um 30% tilvika ófrjósemi er orsökin tengd konum, í um 30% tilvika er hún tengd körlum og í um 30% tilvika eru orsakirnar bæði hjá konum og körlum. Í um 10% tilvika eru engir greinanlegir orsakavaldar.
15 til 20% einstaklinga á barneignaraldri í Evrópu upplifa ófrjósemi.